Từ vụ việc Đoàn Văn Sáng: Cần xem các hội nhóm ngầm, phải hết sức đề phòng, nơi đó là là một ‘địa bàn t:ội ph:ạm’ mới

Cơ chế “khuếch đại cảm xúc tiêu cực”

Theo TS. Đào Trung Hiếu, nhìn vào sự phát triển của mạng xã hội hiện nay, dễ dàng nhận thấy sự phân cực rõ rệt. Ở tầng nổi là nơi chia sẻ tri thức và kết nối; nhưng ở tầng chìm, rất nhiều diễn đàn ngầm tồn tại dưới dạng nhóm kín, kênh mã hóa đang hình thành những cộng đồng có xu hướng lệch chuẩn.

Nội dung tại các diễn đàn này thường không bàn về văn hóa hay tri thức, mà xoay quanh bạo lực, sự thù hận và những tư duy cực đoan. Điều đáng báo động là cấu trúc của các diễn đàn này tạo ra tính “nghiện cảm xúc”.

“Người tham gia càng kể chuyện đen tối, càng nhận được tương tác. Họ càng dùng ngôn ngữ cực đoan, càng được tán thưởng. Mọi giá trị bình thường đều bị đảo ngược, khiến nhận thức của người tham gia bị ảo hóa theo hướng chấp nhận, thậm chí ca ngợi cái sai”, TS. Đào Trung Hiếu nhận định.

Tâm lý học gọi đây là cơ chế “khuếch đại cảm xúc tiêu cực”. Trong bối cảnh đó, những người trẻ thiếu điểm tựa hoặc đang trải qua sang chấn tâm lý dễ bị hút vào. Họ tìm kiếm sự đồng cảm nhưng lại nhận về sự cổ vũ lệch lạc; tìm lời khuyên nhưng nhận lại sự kích động. Nguy hiểm hơn, sự lệch chuẩn được biến tướng thành một dạng “biểu tượng cá tính” để chứng tỏ bản thân “mạnh mẽ, không sợ hãi”,

Khi mỗi công dân là một “camera chạy bằng cơm”

Tuy nhiên, bức tranh mạng xã hội không chỉ có gam màu tối. TS. Đào Trung Hiếu khẳng định mặt sáng không thể phủ nhận là tinh thần trách nhiệm công dân ngày càng cao của cộng đồng mạng Việt Nam.

Nhiều vụ việc từ bạo lực học đường, xâm hại trẻ em đến các hành vi phản cảm nơi công cộng đã được phát hiện và xử lý nhờ sự quan sát nhạy bén của người dân. Ý thức “mỗi người dân là một nguồn thông tin” đã hỗ trợ đắc lực cho lực lượng chức năng.

Chia sẻ câu chuyện thực tế từ chính trải nghiệm của mình, TS. Hiếu kể: “Có lần tôi giúp anh em cảnh sát hình sự Hà Nội đưa hình ảnh hai nghi phạm giết người cướp xe ôm lên mạng xã hội. Rạng sáng hôm sau, một học trò ở miền núi đã báo tin nhận dạng được hung thủ. Manh mối quý giá này lập tức được chuyển cho Ban chuyên án, và cuộc truy bắt sát thủ đã khép lại thành công ngay trong buổi tối cùng ngày”.

Câu chuyện trên minh chứng rằng, khi sức mạnh cộng đồng được đặt đúng chỗ, xã hội sẽ có thêm hàng triệu “camera” giám sát, buộc các chủ thể sai phạm phải chịu trách nhiệm và thu hẹp đất sống của tội phạm.

Thiết lập “hàng rào” bảo vệ người dùng trẻ

Để ngăn chặn các diễn đàn ngầm lệch lạc và phát huy mặt tích cực của mạng xã hội, TS. Đào Trung Hiếu cho rằng cần một chiến lược đa tầng: Pháp luật – Công nghệ – Giáo dục.

Về mặt pháp lý, cơ quan chức năng cần xem các hội nhóm độc hại là một “địa bàn tội phạm” mới để rà soát và triệt phá quyết liệt. Về công nghệ, cần phát triển AI để phát hiện sớm ngôn ngữ cực đoan và các mô hình tương tác nguy hiểm.

Tuy nhiên, “chốt chặn” quan trọng nhất vẫn là yếu tố con người. TS. Đào Trung Hiếu nhấn mạnh việc trang bị “kỹ năng phòng vệ tâm lý số” cho người trẻ. Giáo dục không chỉ là cấm đoán, mà phải dạy cách phân biệt đâu là cộng đồng lành mạnh, đâu là ổ nhóm lệch chuẩn.

“Mỗi người dân chỉ nên chia sẻ thông tin đã được xác minh, tránh suy đoán hay tự điều tra. Việc lan truyền tin giả hoặc mô tả chi tiết những nội dung lệch chuẩn vô tình sẽ khiến cộng đồng thêm hoang mang, tạo mảnh đất cho kẻ xấu lợi dụng”, chuyên gia cảnh báo.

TS. Đào Trung Hiếu khẳng định: “Giữ mạng sạch cũng chính là giữ xã hội sạch. Khi mỗi người trở thành người gác cổng của chính mình, không gian mạng sẽ trở về đúng nghĩa là nơi nuôi dưỡng sự an toàn và văn minh”.