Việc dự án thừa nhận “chưa công bố con số” tiền lãi là một thiếu sót nghiêm trọng về trách nhiệm giải trình theo quy định của pháp luật.
Vụ việc người đại diện dự án “Nuôi em” sử dụng tiền đóng góp của các nhà hảo tâm để gửi tiết kiệm và chưa công khai số liệu tiền lãi, đang gây sự chú ý của dư luận.
Theo nguyên tắc quản lý tài chính trong hoạt động từ thiện, khoản tiền đóng góp từ các nhà hảo tâm được xác định là tài sản ủy thác nhằm mục đích hỗ trợ cho đối tượng thụ hưởng (trong trường hợp này là các em học sinh).
Theo quy định tại điều 17 Nghị định 93/2021/NĐ-CP ngày 27-10-2021 “về vận động, tiếp nhận nguồn đóng góp tự nguyện”, quy định cá nhân mở tài khoản riêng tại ngân hàng thương mại theo từng cuộc vận động để tiếp nhận, quản lý toàn bộ tiền đóng góp tự nguyện, bố trí địa điểm phù hợp để tiếp nhận, quản lý, bảo quản hiện vật đóng góp tự nguyện trong thời gian tiếp nhận.
Hiện nay, quy định của pháp luật không cấm việc tối ưu hóa dòng tiền nhàn rỗi (ví dụ: tiền ăn nộp cả năm nhưng chi tiêu theo tháng) bằng hình thức gửi tiết kiệm có kỳ hạn để bảo toàn vốn và sinh lời, miễn là bảo đảm tính thanh khoản để giải ngân đúng tiến độ cam kết.
Việc người sáng lập dự án “Nuôi em” gửi tiền vào ngân hàng để lấy lãi, về mặt kỹ thuật tài chính là không vi phạm, nếu khoản tiền gốc được bảo toàn và sẵn sàng cho việc chi trả hỗ trợ. Đây là điểm mấu chốt gây tranh cãi và có dấu hiệu chưa phù hợp với quy định nếu xét trên các cam kết ban đầu.
Nguyên tắc sử dụng chi phí “đúng mục đích” theo quy định tại điều 5 Nghị định 93/2021/NĐ-CP thì hành vi “phân phối, sử dụng sai mục đích” là hành vi bị nghiêm cấm. Nếu dự án “Nuôi em” cam kết với nhà hảo tâm là “100% số tiền đi thẳng đến các em” thì toàn bộ số tiền gốc và các khoản lợi tức phát sinh từ tiền gốc (tiền lãi gửi tiết kiệm) đều thuộc về quỹ hỗ trợ học sinh. Tiền lãi phát sinh từ khoản đóng góp từ thiện, về bản chất pháp lý, là phần “hoa lợi, lợi tức” từ tài sản đóng góp. Do đó, nó phải được nhập quỹ chung để phục vụ mục đích từ thiện (mua thêm cơm, hỗ trợ thêm học sinh).
Việc dự án thừa nhận “chưa công bố con số” tiền lãi là một thiếu sót nghiêm trọng về trách nhiệm giải trình theo quy định của pháp luật. Số tiền lãi ngân hàng là một khoản thu nhập tài chính phát sinh từ nguồn đóng góp. Việc không công khai con số này khiến báo cáo tài chính của dự án không phản ánh trung thực và đầy đủ dòng tiền. Sự chậm trễ hoặc che giấu thông tin về số tiền lãi vi phạm nguyên tắc công khai, minh bạch.
Từ các phân tích nêu trên, xét theo Nghị định 93/2021/NĐ-CP của Chính phủ Việt Nam, việc làm của người sáng lập và ban điều hành dự án “Nuôi em” đang tồn tại những bất cập pháp lý sau: Thứ nhất, chưa phù hợp về tính minh bạch: Việc chưa công bố con số tiền lãi gửi tiết kiệm là không tuân thủ quy định về công khai tài chính toàn diện. Thứ hai, rủi ro về sử dụng sai mục đích: Nếu dự án tự ý sử dụng tiền lãi để chi vận hành mà chưa có sự đồng thuận công khai từ các nhà hảo tâm, đây có thể bị coi là hành vi sử dụng nguồn đóng góp sai mục đích.
